Tăng cân và khó khăn trong duy trì cân nặng có nhiều nguyên nhân, trong đó tác động của cảm xúc đóng vai trò quan trọng. Hành vi ăn uống để giảm căng thẳng và tạo cảm giác thoải mái thường được mô tả là ăn uống theo cảm xúc. Điều này đặt ra vấn đề về sự quan trọng của hỗ trợ tâm lý hơn là chỉ đơn thuần là những hướng dẫn về chế độ ăn.

Cơ thể và tâm trí của bạn có mối liên kết mạnh mẽ. Hãy tưởng tượng cách cơ thể phản ứng khi đối mặt với tình trạng sợ hãi hoặc lo lắng: ra mồ hôi tay, cảm giác khát nước tăng cao, và đôi khi bạn có thể cảm thấy khó thở.

Tuy nhiên, ảnh hưởng của cảm xúc lên cơ thể có thể kéo dài hơn, tăng nguy cơ mắc các vấn đề sức khỏe. Đặc biệt, rào cản tâm lý có thể nảy sinh khi bạn cố gắng giảm cân, làm tăng nguy cơ mắc béo phì. Vì vậy, tầm quan trọng của cảm xúc trong quá trình kiểm soát cân nặng là không thể phủ nhận.

Không phải lúc nào chúng ta cũng trải qua những khoảnh khắc nhẹ nhàng và vui vẻ. Buồn, mệt mỏi, tức giận, chán nản, lo lắng hay cô đơn là những trạng thái tâm lý tự nhiên. Mỗi người chúng ta đều có cách riêng để đối mặt với những cảm xúc và tình trạng khó chịu. Một số người chọn xem phim thay vì ngủ, trong khi người khác lại chọn hút thuốc, uống rượu hoặc mua sắm.

Một số người sử dụng thức ăn như một phương tiện để giải quyết những tình huống khó khăn khi không tìm thấy cách giải quyết khác. Việc ăn quá mức hoặc thưởng thức những món ăn ngon, giàu năng lượng có thể trở thành cách để giảm bớt áp lực hoặc để tập trung vào bản thân. Hành vi này được nhà tâm lý học mô tả là ăn uống theo cảm xúc. Đôi khi, chúng ta đều thực hiện điều này, nhưng có những người thực hiện nó nhiều hơn.

Căng thẳng và các cảm giác tiêu cực khác có thể khiến bạn nghĩ đến thức ăn như một nguồn an ủi. Điều này cũng có thể xảy ra trong những sự kiện quan trọng trong cuộc sống như lập gia đình, thay đổi công việc hoặc chuyển nhà. Ưu tiên ăn uống theo cảm xúc có thể mang lại sự thoải mái và hạnh phúc ngay trong thời gian ngắn. Tuy nhiên, theo thời gian, nó có thể trở thành một thách thức. Khi bạn cố gắng kiểm soát cân nặng, việc ăn uống theo cảm xúc có thể trở thành một trong những rào cản tâm lý đối với việc giảm cân hoặc kế hoạch quản lý béo phì của bạn.

Khi thói quen ăn uống theo cảm xúc trở thành một phần tự nhiên của cuộc sống, cảm xúc có thể trở nên gắn kết mạnh mẽ với thói quen ăn uống. Điều này có thể dẫn đến việc bạn ăn mỗi khi cảm thấy căng thẳng hoặc buồn bã mà không cần suy nghĩ. Nhiều người ăn uống theo cảm xúc mô tả rằng nó giống như một dạng nghiện, tương tự như việc hút thuốc.

Điều này có thể tạo ra một chuỗi hành vi lặp đi lặp lại. Chuỗi này bắt đầu khi bạn ăn để xoa dịu cảm xúc, mang lại cảm giác thoải mái tạm thời. Nhưng sau đó, bạn dần cảm thấy tồi tệ hoặc xấu hổ vì ăn quá nhiều – và điều này lại khởi đầu cho chuỗi hành vi tiếp theo.

Chuỗi hành vi này cũng được thúc đẩy bởi những trải nghiệm tiêu cực, thường gặp ở những người bệnh béo phì. Những người này thường cảm thấy bị xã hội kì thị và không nhận được sự hỗ trợ hay đồng cảm từ gia đình, bạn bè, hoặc bác sĩ. Những suy nghĩ tiêu cực này khiến việc phá vỡ chuỗi hành vi ăn uống theo cảm xúc và các rào cản tâm lý khác để giảm cân trở nên khó khăn hơn.

Hành vi ăn uống theo cảm xúc không chỉ xuất phát từ những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày, mà còn có thể là một cách phản ứng đối với những sự kiện khó khăn từ thời thơ ấu, như chấn thương.

Điều này trở nên rõ ràng hơn qua câu chuyện của Vicki Mooney, người đã chọn thức ăn để đối mặt với những tổn thương từ bạo hành của cha mình khi cô còn nhỏ và đến năm 28 tuổi, cô nặng 180 kg.

“Để đối phó với tổn thương tâm lý, tôi sẽ ăn một thanh sô cô la. Tôi về phòng và sau khi trải qua những cảm xúc, những lo âu và nỗi đau đó, tôi vẫn quay lại ăn sô cô la để cảm thấy thoải mái một chút,” cô nói.

Việc ăn uống theo cảm xúc có thể đặt ra những thách thức lớn trong quá trình giảm cân hoặc duy trì cân nặng. Tuy nhiên, đừng lo lắng, vì có những bước cụ thể mà bạn có thể thực hiện để quay trở lại đúng hướng.

Bạn có thể yên tâm khi biết rằng thậm chí những sự thay đổi nhỏ trong lối sống và tư duy cũng có thể có ảnh hưởng tích cực đến tâm lý của bạn. Đôi khi, chỉ cần có quan điểm của người khác để có thể giúp bạn nhận ra những điểm cần cải thiện và cách thực hiện chúng. Người đó có thể là một người bạn, một thành viên trong gia đình hoặc một chuyên gia tâm lý.

Để giảm bớt hoặc chấm dứt thói quen ăn uống theo cảm xúc, bạn có thể bắt đầu bằng cách xác định nguồn gốc của những cảm xúc tiêu cực. Đôi khi, việc khám phá chúng có thể là bước quan trọng để vượt qua những rào cản tâm lý. Chuyên gia tâm lý có thể hỗ trợ bạn trong hành trình này.

Một cách tiếp cận khác là thay đổi cách bạn đối mặt với cảm xúc của mình. Học và thực hành các chiến lược quản lý căng thẳng và các rào cản tâm lý khác trong quá trình giảm cân có thể giúp bạn. Nếu bạn cần thêm sự hỗ trợ, liệu pháp hành vi có thể giúp bạn hiểu và thay đổi tư duy, thói quen ăn uống, và hành vi không lành mạnh.

Hãy hợp tác với bác sĩ hoặc các nhân viên y tế đáng tin cậy, như những chuyên gia về bệnh béo phì, để bắt đầu hành trình của bạn.